Miguel Cabo Villaverde

A historia do Holocausto sobrepasa decote a capacidade xa non de asombro senón mesmo os límites da imaxinación para concebir o sucedido, e non só para o público non especializado máis tamén para os propios historiadores. Perante o risco da abstracción estatística, cómpre descender de cando en vez a episodios concretos. Un deles, non demasiado coñecido, tivo lugar no campo de Mauthausen, asociado nos nosos lares á presencia dun colectivo de presos republicanos e á mortífera canteira cos seus escalóns que semellaban encarnar a condea de Sísifo.

Alí, na noite do 2 de febreiro de 1945, co Exército Vermello á piques de tomar Budapest e a guerra a todas luces decidida, producíuse a fuga de perto de cincocentos prisioneiros, maioritariamente oficiais soviéticos, un feito excepcional con escasos parangóns na historia do universo concentracionario. Desarmados, vestidos unicamente co seu delatador pixama a raias, descoñecedores do terreo, os fuxidos van caendo nos días sucesivos. O máis rechamante é sen embargo que a meirande parte deles non sucumben a mans da policía e os SS senón acurralados polos propios civís das poboacións próximas ó campo, encadrados ou non na Volkssturm, a milicia que na fase final do conflicto se nutría de rapaces e vellos non aptos para o servicio militar en sentido estricto. Con armas de caza, con trebellos de labranza, os famélicos fuxitivos son perseguidos  e rematados por uns indubidables “verdugos voluntarios de Hitler”. Os cadáveres van sendo amoreados na praza principal de Ried in der Riedmark. O resultado final do que se denominou sarcasticamente polos SS a Mühlviertler Hasenjagd (“cacería de lebres de Mühlviertel”, pola rexión da Alta Austria escenario da matanza) foi a morte da totalidade dos fugados agás once que se beneficiaron da axuda dalgún veciño que antepuxo a súa conciencia ás consignas das autoridades.

Rematada a guerra, Austria abrazou a tese das potencias vencedoras que a consideraban como a “primeira vítima do nazismo” e sobre esa base construíu progresivamente unha identidade nacional independente. Nese relato as incómodas implicacións de episodios como a Mühlviertler Hasenjagd non tiñan cabida e desapareceron do debate público. A que o puxo en primeiro plano foi unha novela publicada en 1984, Februarschatten (“Sombras de febreiro”, existe tradución inglesa), de Elisabeth Reichart (1953), que soubo do sucedido na súa rexión natal como historiadora elaborando a súa tese sobre a resistencia austriaca, malia familiares seus ter coñecemento directo dos feitos. Construida como o monólogo interior dunha nai que se resiste ós esforzos da filla para que lle revele o vivido naqueles fríos días do inverno de 1945, a novela simboliza a traumática relación de Austria con eses sete anos nos que se convertíu en Ostmark, incorporada ó Reich. A incapacidade de Hilde, a narradora, para afrontar a súa culpa (unha indiscreción súa levou á captura dun prisionero que o irmán agochara e á subseguinte execución deste) reproduce a pequena escala a dificultosa relación do seu país coa súa memoria. A insistencia da filla por coñecer a verdade é a mesma que despregou a xeración do 68 en Alemaña ou con varios anos de retraso os elementos máis contestatarios da sociedade austriaca. Posteriormente o sucedido proporcionou o argumento para o film de Andreas Gruber Hasenjagd- Vor lauter Feigheit gibt es kein Erbarmen, que se converteu nun gran éxito de taquilla en 1995 https://www.youtube.com/watch?v=OAybMRv0mMU 

Sen ter en conta o deficiente diálogo co pasado, en claro contraste co caso alemán, e as consecuencias da pouco sostible autopercepción como vítima do nazismo non se entenden fenómenos como o caso Waldheim ou o éxito electoral do FPÖ de Jörg Haider. Non foi ata 2001 que na poboación de Ried in der Riedmark se erixíu un monumento en recordo do sucedido, por iniciativa das xuventudes do partido socialista. As sombras de febreiro seguen sendo alongadas.